"Het brein is een ware inspiratie bron"
Conclusie
Het lijkt eenvoudig om ons door de wereld te bewegen en de dingen die we willen, te bereiken. We vinden het vanzelfsprekend. Normaal gezien wordt het gevoel dat we onze acties onder controle hebben, gekenmerkt door een gebrek aan bewustzijn over de acties die we uitvoeren. Als we ons bewegen, beseffen we nauwelijks dat we iets waarnemen en we zijn er ons zelden van bewust dat we onze bewegingen corrigeren ook al doen we dat vrijwel voortdurend. Op de achtergrond werkt ons brein hard door om dat comfortabele gevoel teweeg te brengen. Het is zo vanzelfsprekend dat we ons niet eens beseffen dat dit brein bepalend is voor ons zijn. Het bepaalt onze mogelijkheden. Met alle respect, maar mensen worden zich er pas van bewust wanneer zijzelf of iemand in zijn/haar omgeving iets overkomt waardoor er bepaalde functies niet meer vanzelfsprekend zijn. Dat weet ik uit ervaring.
Ik realiseer me dat wat mijn brein ook doet, ik niet het gevoel heb dat ik in de fysieke wereld verankerd ben. Wel ervaar ik mezelf in die fysieke wereld, maar sta er los van. Ongeacht dat ik ben geregistreerd in het register bij het gemeentehuis en ik een paspoort heb om mijn ‘ik’ te kunnen laten zien. Mijn brein heeft mij misschien wel ingenieus volledig vastgelegd, maar ik ben me van die verankering niet bewust. Het is mij wel duidelijk geworden dat wij associatief moeten zijn. Associatief leren is essentieel om te overleven. Het verankert ons in de fysieke wereld. Echter zijn we ons daar nauwelijks van bewust, omdat onze aandacht gericht is op belangrijkere dingen: onze eigen persoonlijke wensen en verlangens.
Voor ons brein is waarneming en actie zeer nauw met elkaar verbonden. We gebruiken ons lichaam om iets over de wereld te leren. We volbrengen hiermee allerlei taken en kijken dan wat er gebeurt. We nemen niet alleen de algemene en dubbelzinnige signalen waar die vanuit de buitenwereld onze ogen, oren en vingers beïnvloeden. We zien veel meer dan dat. We zien een beeld dat al die ruwe signalen combineert met een schat aan eerdere ervaringen. Onze waarneming is een voorspelling van wat daarbuiten zou moeten zijn en die voorspelling wordt voortdurend getest door de acties die we uitvoeren. Ons brein bouwt modellen van de wereld en wijzigt die voortdurend op basis van de signalen die onze zintuigen bereiken. Eigenlijk nemen we dus de modellen waar die ons brein van de wereld heeft. Dat is niet de wereld zelf, maar voor ons toch zo goed als hetzelfde. Je zou kunnen zeggen dat onze waarnemingen fantasieën zijn die samenvallen met de werkelijkheid. Bovendien vult ons brein de ontbrekende informatie aan als er geen zintuigelijke signalen beschikbaar zijn.
In hoofdstuk 3 heb ik laten zien hoe optische illusies aan het licht brengen hoe ons brein de werkelijkheid modelleert. Onze verbeelding is absoluut niet creatief. Het moet geen voorspelling doen of fouten oplossen. We creëren niet in ons hoofd. We creëren door onze gedachten te uiten met schetsen, krabbels en ruwe ontwerpen zodat we kunnen profiteren van de verrassende werkelijkheid. Het zijn die voortdurende verrassingen die onze wisselwerking met de echte wereld zo succesvol maken en ons in staat stellen om creatief te kunnen anticiperen op wat er gebeurt.
Vanaf de jaren '90 wordt het brein steeds meer verbeeld door ontwerpers en kunstenaars op affiches, advertenties en andere media uitingen. Dat gebeurde in de tijd dat er steeds een beetje meer duidelijkheid kwam over wat ons brein is en wat voor verantwoordelijkheden het heeft. Doordat daar meer bekendheid over kwam, durfden de ontwerpers steeds meer het brein te gebruiken als een vergelijkende betekenisverlener in zijn/haar ontwerp om een boodschap te verduidelijken. Het is mooi om te zien hoe die verbeelding er dan ook uitziet. Van een uurwerk in een klokgebouw naar een opgerold meetlint.
Het meest interessante is dat de ontwerpers en kunstenaars zelf het brein steeds meer en meer interessant en inspirerend zijn gaan vinden. Kijk naar het project van Cornel Bierens. Een enorme video-installatie met zijn visie over de hersenen. Het mag dan ook duidelijk zijn dat het brein tegenwoordig een enorme inspiratiebron is geworden en het niet meer alleen een vergelijkende betekenisverlener is in een media uiting. Het brein staat niet meer alleen in de belangstelling van neurowetenschappers, psychologen en biologen, maar ook voor kunstenaars. Het is het brein dat nog zoveel onduidelijkheden met zich mee brengt, maar daardoor zo inspirerend is om als ontwerper dit op een oorspronkelijke wijze in beeld te brengen. Dit terwijl neurowetenschappers alle kwabben en cellen tot op de allerkleinste nauwkeurigheid afgaan voor meer betekenis. Het is het brein dat ons nieuwsgierig houdt en uitnodigt om er iets mee te doen. Als ontwerper maakt het mij enorm nieuwsgierig naar hoe de verbeelding van het brein zich zal gaan ontwikkelen en hoe ik als ontwerper hiermee om zal gaan.