D: ‘Hoe bedoelt u streng gelovig?’
P: ‘Bij elke gebeurtenis denk je dat God het zo
gewild heeft:God heeft besloten dat dit niet
mijn pad is, God heeft besloten dat het leven
eindigde voor mijn neef, God heeft besloten
dat wij niet voor elkaar gemaakt zijn,
het was een teken van God.’
‘Bij elke gebeurtenis heb jij de gedachte dat
je uiterlijk dit veroorzaakt heeft.
Deze relatie heeft niet mogen werken omdat
ik lelijk ben, ze denken vast dat ik dom ben
omdat ik lelijk ben, ik heb vast de baan
niet omdat ik lelijk ben.’
‘Jij gelooft dat je lelijk bent en dat is het enige
wat nu nog de waarheid is,
die ongelovige snappen het gewoon niet.’
INLEIDING
Ze wees naar het kopje: Processing of self as an aesthetic object1 ‘herken je jezelf hier in?’. Het was een van de vele kopjes die in het cognitieve-gedragsmodel voor Body Dysmorphic Disorder voorkwam. Waarom had ik er nog nooit bij stil gestaan, dat ik mijzelf beoordeel alsof ik een meubelstuk ben? Een stoel waarbij ik de zitting liever bekleed had met ribstof en de poten net wat rechter hadden gekund. Nu begreep ik pas hoe absurd de manier is waarop ik mijn uiterlijk beoordeel. Ik ben geen object, ik ben niet levenloos.
De klachten over mijn uiterlijk begonnen toen ik acht was, ik vond mijn hoofd te smal, tanden te groot en oren te veel naar voren staan. Elk jaar kwamen er meer ontdekkingen bij, het begon met drie obsessies wat er uiteindelijk drieëntwintig werden. Ik voelde me iets wat dichtbij kwam van een monster, zo afzichtelijk dat het niet menselijk meer was. Mijn obsessie over mijn uiterlijk werd zo groot dat het onleefbaar werd, zo kwam ik dus ook terecht bij een psycholoog voor hulp. Daar vertelde ze me dat ik Body Dysmorphic Disorder heb, een stoornis van de lichaamsbeleving, ook wel ingebeelde lelijkheid genoemd. Nu, anderhalf jaar later ben ik nog steeds gefascineerd door de dus genoemde zin:
‘Processing of self as an aesthetic object’.
Benaderen we onszelf als esthetisch object? Een object wat voldoet aan het ideaal of hier juist van afwijkt? Schoonheid lijkt gepresenteerd alsof het meetbaar is. Wat is het effect van deze meetbare schoonheid op ons zelfbeeld? Zijn we niet allemaal een levenloze stoel geworden die beoordeeld wordt op zijn uiterlijk?
DE BUITENBEENTJES
Rond mijn achtste zag ik ze: grote oren die van mijn gezicht afstonden. Het ging slechts om enkele millimeters, maar door te vergelijken met anderen waarbij de oren minder van het gezicht afstonden, begon ik mij toch te schamen voor deze millimeters. Ik voelde me anders dan de standaard, ik hoorde niet bij de kinderen die normale oren hadden.
Met mijn haar probeerde ik mijn oren te bedekken. Mijn haar was alleen te dun waardoor het steeds inzakte. De enige manier om mijn oren te verbergen was door mijn linkerhand op mijn linkeroor te plaatsen en met mijn rechter hand mijn haar omhoog te houden. Elke vijf minuten deed ik mijn haar warrig zodat het over mijn oor viel. Zo konden de anderen in ieder geval niet merken dat ik anders was dan zij. Mijn ouders wisten van mijn onzekerheid af maar begrepen de zorgen die het met zich meebracht niet. Mijn moeder verzekerde me dat het niet zo extreem was als ik zelf zag. Ze waren iets prominenter aanwezig maar ik was nog steeds mooi in haar ogen. Mijn vader daarentegen kon er minder goed mee omgaan, hij vond dat ik me aanstelde en me te veel focuste op één specifiek uiterlijk kenmerk. ‘Je vergeet om naar het totaalplaatje te kijken’. Meestal eindigden we in een discussie waarbij ik verdrietig werd over mijn uiterlijk en mijn vader geïrriteerd. ‘Je bent mooi zoals je bent, je hoeft niks aan jezelf te veranderen’. En misschien had hij daar gelijk, ik ben toch meer dan alleen mijn oren?
Mijn obsessie werd steeds groter en de focus op het uiterlijk ook. Niet alleen door mijzelf maar ook door mijn omgeving. ‘Waarom draag jij nog geen mascara?’ Moest ik make-up gaan dragen omdat ik een meisje was en inmiddels al zestien? Mijn ouders hebben destijds mijn oren niet laten corrigeren, waarschijnlijk omdat zij het probleem er niet van in zagen. Maar omdat de zorgen bleven besloot ik uiteindelijk op mijn zeventiende om een operatie te ondergaan. Ik had bijna het gevoel alsof ik wel moest, alsof het mijn eigen keuze was. Tenslotte kon ik er voor kiezen om ze te corrigeren, het zou dan ook bijna mijn eigen beslissing zijn als ik er zo bij zou blijven lopen.
Eigenlijk zegt de naam het toch al: flaporen. Mijn oren waren geen oren maar flaporen. Het woord zelf beschrijft al hoe deze oren er uitzien. Maar waarom noemen we het niet afstaande oren maar flaporen? Je hebt grote oren, kleine oren maar deze heten specifiek flaporen. Alsof ze niet bij de standaard horen en daarom een aparte benaming krijgen.
Afstaande oren (flaporen)
In geval van afstaande oren is de hoek tussen de oren en de rest van het gezicht groter dan normaal. De oren vallen op vanwege hun afwijkende stand. Afstaande oren worden ook wel flaporen genoemd en zijn het gevolg van een gestoorde ontwikkeling.
Groter dan normaal, vanwege hun afwijkende stand? Vanaf wanneer hebben we besloten dat afstaande oren niet de standaard zijn en niet voldoen aan het ideaalbeeld? Waar komt woord flaporen eigenlijk vandaan? Het eerste gevonden artikel dat het woord flaporen bevat gaat over een hond:
“Maar naast haar, tegen haar aangehunkerd, zat een bruin hondje met lange flaporen.” Leeuwarder courant 1927.
De artikelen die volgen gaan ook steeds over dieren. En zo niet over dieren dan wel over fantasiefiguren zoals elven, trollen of monsters. Pas in latere artikelen wordt het woord gericht op de mens. Nu ik langer nadenk over het uiterlijk en zijn benamingen, is het woord flaporen misschien toch niet zo uitzonderlijk. Strijkplank, vuurtoren, poederdoos, hazenlip, grindtegel en molenpaard. Het zijn woorden die in eerste instantie niet voor het beschrijven van het uiterlijk gebruikt werden. Neutrale termen die inmiddels een negatieve lading hebben gekregen door de gebruiker, plaats, tijd, omstandigheden en intonatie. Het zijn oordelende woorden over het uiterlijk van iemand. We benoemen negatieve uiterlijkheden met objecten of dieren, want door een mens tot een object te maken is het makkelijker te oordelen over zijn schoonheid. Het menselijke wordt vergeten.
Object (ding)
Een object is een materieel (tastbaar) iets, veelal bestaand uit vaste, levenloze materie.
Objecten die ik in bezit heb omdat ik ze zo mooi vind of omdat ze zo praktisch zijn. Een groene schoolstoel die ik kocht in Groningen toen we een weekendje weg waren. Eigenlijk vind ik hem niet meer zo mooi als toen ik hem kocht, maar omdat het me herinnert aan mijn vrienden kan ik hem niet wegdoen. Een muntjesverzameling uit IJsland met vissen er op afgebeeld. Als ik er praktisch over na denk liggen ze eigenlijk in de weg, maar ze weg doen kan ik niet. Als ik een kookboek opensla en er het kopje ingrediënten staat bedenk ik me dat ik dit ook als objecten zie, zowel de paprika als de biefstuk. Het zijn gewoon objecten waar ik een gerecht mee klaarmaak. Soms onherkenbaar van wat ze ooit voor levend iets waren.
AH Buitenbeentjes paprika
Buitenbeentjes zijn groente en fruit die er wat anders uitzien dan dat we gewend zijn maar net zo goed zijn qua smaak en houdbaarheid. Met een zak buitenbeentjes haal je heerlijke paprika’s in huis, die anders de consument nooit bereikt hadden. Wel zo duurzaam. En nog voordelig ook!
Paprika’s die er wat anders uitzien dan dat we gewend zijn. Op de zak staat een sticker weggooien is zonde. Producten die afwijken van de standaard met een waarschuwing: ‘Wij zijn buitenbeentjes’. Het zijn artikelen die afgekeurd worden voor de normale verkoop, omdat ze er niet mooi genoeg uitzien. Minder mooi maar met dezelfde kwaliteiten als de perfect uitziende paprika. Ik heb er nooit bij stil gestaan dat een paprika er perfect uit kan zien. Nu ik twee paprika’s op het aanrecht heb staan zie ik wel degelijk verschil. De eerste paprika komt van de Albert Heijn. Deze heeft vier gelijke hoeken en de onderkant is gelijk waardoor ik hem recht op het aanrecht blad kan zetten.Hij is egaal rood van kleur en glimt alsof hij net opgepoetst is. De tweede paprika komt van de markt: hij heeft drie hoeken en zijn onderkant is ongelijk. Daardoor staat hij niet stabiel en is de kans dat hij omvalt groot. Het grootste gedeelte van de paprika is rood, maar aan de bovenkant zie ik nog wat groen. Alsof hij nog niet rijp genoeg was om geplukt te worden.
Eerder vroeg ik mij af waar een ideaalbeeld op gebaseerd is. Het maakt eigenlijk niet uit of dat nou over flaporen of een instabiele paprika gaat. We produceren zelf een ideaalbeeld door verscheidene beelden van dezelfde soort tot een gemiddeld beeld te maken. Dit beeld zorgt ervoor dat we elk individu van deze groep kunnen beoordelen. De paprika’s die we tegenwoordig in de supermarkt zien zijn onder doordachte omstandigheden geteeld. Zo mooi als onze paprika’s nu zijn hebben we ze nooit eerder gezien. Het ideaalbeeld ligt zo hoog omdat we precies weten welke omstandigheden wetenschappelijk het beste zijn voor het uiterlijk van onze groenteteelt. Dat ik mij schaamde voor mijn flaporen kwam niet omdat ik moeite had met het woord, maar omdat ik wist dat flaporen in vergelijking met andere individuen van mijn soort uitzonderlijk waren. Het woord flaporen bevestigde alleen deze afwijking.
ZIJ DIE MEER WETEN
Ik benoemde mijn oren ‘lelijk’ in vergelijking met anderen. Als wij geen schoonheidsideaal zouden hebben, zouden we geen uitspraken kunnen doen over onze eigen schoonheid. Afhankelijk van tijd, plaats en cultuur komt een schoonheidsideaal tot stand. Dat kan dus betekenen dat wat we nu als mooi ervaren vroeger als lelijk werd ervaren. Een goed voorbeeld hiervan zijn de lippen, deze hebben door de jaren heen al verschillende vormen aangenomen. Als we de lippen van nu vergelijken met die van de jaren twintig zien we een groot verschil. In de jaren twintig streefde men naar een hartvormige lip, ook al had je als vrouw geen hartvormige mond werdt hij wel zo gestift. Dit was het ideaal waar men toen naar streefde.
Vandaag de dag streven we naar volle lippen. Soms zo vol dat het er onnatuurlijk uit ziet. Door middel van de juiste make-up of fillers kunnen we dit resultaat behalen. De lip van de mens zelf is niet veranderd, maar die manier hoe we de lip corrigeren wel. Ons oordeel op schoonheid word dus erg beïnvloed door het ideaal wat er op dat moment is.
Schoonheid wordt toegekend door de mens, het is niet iets wat op zichzelf staat. Maar hoe besluiten we of iets over schoonheid beschikt? Hoe meten we menselijke schoonheid? De zeven schoonheden gebruikte ik vaak vroeger als klein meisje om mijn uiterlijk te meten. Er was altijd wel een tijdschrift waarin deze zeven schoonheden benoemd werden: 1. Blauwe ogen met bruin haar of bruine ogen met blond haar 2. Lange en gekrulde wimpers 3. Moedervlekje links of rechts boven je lip 4. Spleetje tussen de tanden 5. Sproeten 6. Kuiltjes in je kin of wangen 7. Amandelvormige ogen. Ik heb zelf een spleetje tussen mijn voortanden. Rond mijn vijftiende heb dit spleetje laten opvullen bij de tandarts met een soort wit verhardend middel. Ik ervaarde dit spleetje namelijk niet als mooi, maar volgens deze regels zou ik het wel als schoonheid moeten ervaren. Het is niet duidelijk door wie deze zeven schoonheden bedacht zijn, of waarom ze bedacht zijn. Met welke reden schrijven we deze regels, omdat het makkelijker lijkt om iets aan te kunnen tonen? Of worden regels gemaakt omdat we schoonheid willen begrijpen, zoals we alles om ons heen willen begrijpen. We proberen het uiterlijk te meten, alsof één plus één twee is. Het is niet iets nieuws dat we schoonheid proberen te meten. De gulden snede is een wiskundige vergelijking die als sinds de Oude Grieken wordt gebruikt om schoonheid te meten. De gulden snede zou de ‘perfecte verhouding’ van 1:1,618 vertegenwoordigen. Als deze verhoudingen in balans zijn, zou je een rustiger gezicht hebben om te aanschouwen. Een rustig gezicht wordt als mooi gezien. Een gezicht moet makkelijk zijn om te ervaren, een complex gezicht vinden we moeilijker om te begrijpen.
Elk deel van het gezicht is te meten, hoe dichter de afmeting van jouw gezicht in de buurt komt van deze theorie, hoe mooier. Deze theorie wordt nog steeds gebruikt, de website beauty-review.nl schreef een artikel over de ideale lipvorm. Volgens verschillende studies zou de onderlip 1,6 : 2 keer zo groot moet zijn als de bovenlip. Als de ratio afwijkt van van deze afmeting zou dit een onnatuurlijk en onaantrekkelijk effect hebben. ‘Onnatuurlijk?’ is het juist niet onnatuurlijk als we allemaal exact dezelfde lippen zouden hebben?
1:1,618 zou in theorie de ideale lip zijn. Als ik kijk naar de ideale lip moet ik zeggen dat ik het best dunne lippen vind in vergelijking met wat ik in de media zie. En eigenlijk denk ik dat veel mensen deze mening met mij zouden delen. Ook lijken deze lippen niet op de lippen uit de jaren twintig: kennelijk heeft het ideaal wat op dat moment aanwezig is meer effect op onze kijk van schoonheid dan we ons soms bewust zijn.
In de media en reclame wereld is er een grote focus op het uiterlijk. Schoonheid lijkt een belofte met zich mee te brengen. Het televisie programma ‘Life is beautiful’ is hier een goed voorbeeld van.
‘Life is beautiful’
‘Lifestyle programma voor eigentijdse vrouwen en mannen die belang hechten aan een optimaal leven. Met aandacht voor: beauty, figuur, trends, voeding, interieur, fashion, wonen, vakanties, vervoer, gezondheid en energie.
Door veel tijd te besteden aan het uiterlijk zal je een optimaal leven leiden volgens dit programma. De titel zelf zegt het al ‘Life is beautiful’. Als jij mooi bent belooft het leven ook mooi te zijn. Schoonheid brengt succes en geluk met zich mee. En gelukkig willen we allemaal zijn toch? Dat we streven naar perfectie is dan ook niet zo vreemd als dit deze belofte met zich mee brengt.
Schoonheid lijkt iets wat maakbaar is vandaag de dag. Door de juiste voeding, oefeningen, make-up en eventueele plastische chirurgie zorg ik voor een optimaal uiterlijk. Maar wat moet ik veranderen aan mijn uiterlijk zodat het mooier wordt? Door te ontdekken wat als minder mooi ervaren wordt is het makkelijker om naar een oplossing te zoeken. Op het internet kan je verschillende testen doen waar uit blijkt of je als lelijk of mooi ervaren wordt. Een goed voorbeeld hier van is prettyscale.com. Op de homepagina van deze website staat een korte introductie.
Am I pretty? Am I ugly?
Why am I ugly? or not pretty enough?
Online test for face beauty analysis.
Analyze your face in 3 minutes.
Rate my face 1-100. How beautiful am I?
Are you pretty? Ask us with confidentiality.
Upload photo or use webcam.
Ik kan hier dus meten op een schaal van 1-100 hoe knap ik ben. Als ik de test start krijg ik eerst een waarschuwing te zien: ‘Warning: The results of this test can be unexpected and unreliable. If you have low self-esteem or/and confidence issues, please do not take the test.’ Ze benoemen dus dat je deze test beter niet kan maken als je te weinig zelf vertrouwen hebt. Ik denk eigenlijk dat de meeste mensen die deze website bezoeken bij voorbaat al te weinig zelf vertrouwen hebben. Waarom zou je anders aan een computer vragen of je knap of lelijk bent? Inmiddels ben ik benieuwd geworden wat er uit de test komt, ik selecteer vrouw en upload een foto. Vervolgens moet ik puntjes zetten die aanduiden waar mijn oog begint en stopt en zo over het gehele gezicht (neus, kin, voorhoofd, jukbeenderen). De uitkomst van de test ‘79% You are pretty!’ Daarnaast staat nog een lijst: Face too long, Normal forehead size, Big interocular distance, Good nose for face, Normal mouth size, Normal chin, Poor face symmetry. Maar ik was knap volgens de test. Waarom voel ik me dan nu toch echt verschrikkelijk na het lezen van de feedback? Mijn gezicht is te lang en ik ben niet symmetrisch genoeg. Een andere bron waar je kan meten hoe knap of lelijk je bent is te vinden op Youtube. Looks Theory is een account gefocust op het meten van het uiterlijk. ‘Angel vs Witch Skulls In Women’ is een van de video’s die hier getoond word. In de video wordt verteld of je op een engel of een heks lijkt, dit is gebaseerd op uiterlijke kenmerken. Zo zou een engelen gezicht, wat we als mooi ervaren een omhoogstaande neus hebben van 120º en een omhoogstaand filtrum (deel tussen neus en bovenlip) ook zou het schedel meer vooruitgegroeid zijn. Een heksen gezicht, wat we als lelijk ervaren heeft een omlaagstaande kromme neus, een recht filtrum en een teruggegroeid schedel. Een teruggegroeid schedel houdt in dat de kaaklijn schuiner is, er minder aanwezige jukbeenderen zijn en de kin minder ontwikkeld is. Na de uitleg over de esthetiek van het gezicht wordt er verwezen naar een eventuele oplossing. Volgens de makers van deze video is alleen plastische chirurgie een middel om van een heksenschedel af te komen. De andere video’s van Looks Theory zijn gelijksoortig. Wat is mooi en wat is lelijk aan de mens en hoe verander ik dit? Het meest opvallende aan de video’s is de manier van editing. De muziek die onder de beelden geplaatst is lijkt uit een horror film te komen. Alsof je naar een film kijkt waarbij er een shot van de moordenaar getoond wordt. Duistere tonen alsof de persoon iets verschrikkelijks gedaan heeft, namelijk lelijk zijn. Kennelijk moeten we bang zijn voor het ondraaglijke.
DE ZOEKENDEN
Als je op zoek bent naar je imperfecties zijn er genoeg bronnen op het internet die je kunnen helpen. Maar wat doe je met die imperfecties, hoe maak ik mijn gelaat foutloos? Op Facebook bevinden zich verschillende groepen die zich bezighouden met het verbeteren van het uiterlijk. Waar kan je het beste je cosmetische ingreep ondergaan en waar niet, wat zijn de beste fillers en welke ingrepen zijn nieuw op de markt. De besloten Facebook groep lip fillers & skin lovers is een Nederlandse groep waar ervaringen en adviezen worden uitgewisseld. De groep bevat 2.585 leden, als ik door deze leden heen scrol zie ik bijna alleen maar vrouwen rond de leeftijd twintig tot en met dertig. Terwijl je zou denken wat hebben deze jonge huidjes nou te klagen? De before and after foto’s van lippen zijn ontelbaar, de een natuurlijker dan de ander. Zowel positieve als negatieve berichten. Er zijn drie soorten mensen die zich in deze groep bevinden.
Groep 1: Het bericht bestaat uit een positieve ervaring, vervolgens staat onder deze ervaring het volgende goal zoals dat hier genoemd word. ‘Ik heb zelf drie weken geleden m’n lippen laten doen en ik ben zeer tevreden! Ik heb de smaak te pakken en ik ga binnenkort voor mijn frons.’
Groep 2: Het bericht bevat een teleurstelling de ingreep heeft toch niet zo uitgepakt zoals gedacht. Het is niet mislukt maar geeft ook niet de voldoening die verwacht werd. ‘Begin juli Botox in frons en voorhoofd merk sinds een week dat t alweer uitgewerkt is. Bij meer meiden snelle uitwerking of ligt dat echt aan de t merk of sterkte’
Groep 3: Plaatst dagelijks uitgebreide berichten en reageert op andermans vragen. Lijkt een ervaringsdeskundige met zijn of haar kennis over cosmetische ingrepen.
‘Eindelijk een filler gevonden die wel blijft zitten na dat ik 11x mn lippen had laten doen met fillers die niet bleven zitten. Ben 3x bij Dr Penny geweest in Den Haag om het op te bouwen, en ben echt super tevreden! Ook nog eens super goedkoop wat wel fijn is aangezien ik meer dan €2000 heb besteed aan fillers die niet bleven zitten #hartpijn filler: Perfectha! Mijn before and after’
R S is een meisje rond de twintig jaar oud, in 2015 is ze geslaagd van het Cingel College Breda. Al deze informatie vind ik op haar Facebook profiel. Als ik door haar foto’s ga zie ik veel selfies die sexy overkomen. Zwoele blik getuite lippen een mooi filter er overheen geplaatst zodat het neusje nog kleiner lijkt. Haar moeder vind haar in ieder geval mooi zie ik als ik het bericht onder haar profielfoto lees. L R-L: ‘Het mooiste en liefste meisje van de heeeeeeele wereld’ Ook is ze fan van Demi Lovato, in eerste instantie had ik dit niet door omdat ik eerst dacht dat het haar foto was. Ze lijkt eigenlijk wel een beetje op haar idool, misschien is dat ook wel haar streven. Ik besluit R S te benaderen en stuur haar een privé bericht met de vraag of ze nog steeds tevreden is over de beauty salon waar ze haar fillers heeft late plaatsen. In haar bericht vermeld ze dat ze al ruim tweeduizend euro heeft uitgegeven aan haar lippen, dat lijkt me behoorlijk veel geld voor een twintig jarig meisje. Kennelijk staan haar lippen hoog op haar prioriteiten lijstje. In het bericht vraag ik haar informatie over de kliniek, het verbaast me dat de kliniek zo goedkoop is en toch kwaliteit levert zoals ik R moet geloven. R antwoord gelijk op mijn bericht:
‘Hee! Ik was inderdaad erg tevreden, maar helaas kreeg ik na twee maanden allemaal bobbels onder en boven mijn lippen’ ‘De filler was erg gaan wandelen en zat voor een groot deel buiten mn lippen’
Ik had verwacht een goede ervaring te krijgen van R. Dat ze tevreden was over het resultaat en dat haar schoonheid haar inderdaad dichter bij geluk had gebracht. Maar zoals ik het zelf bekijk is het een traject waar geen einde aan komt. De ingreep kan goed of slecht gaan. Hoe dan ook moet je bij fillers altijd weer terug omdat ze grotendeels oplossen waardoor er weer volume verlies ontstaat. Elke keer zal het weer een verrassing zijn hoe het uitpakt. Het valt me vooral op hoe R S haar bericht afsluit ‘Graag gedaan! Succes ermee hahaha’ Alsof ik in een val ben gevallen, het oneindige begin van plastische chirurgie.
Een andere groep die ik op Facebook vind is de Body Dysmorphic Disorder (BDD) - Discussion & Support Group. Bij deze groep speelt het uiterlijk ook een grote rol, alleen op een andere manier dan bij de fillers & skin lovers leden. De leden van deze groep posten berichten over de zorgen die hun uiterlijk met zich mee brengt. Ontevredenheid over het uiterlijk kennen we allemaal wel, maar bij deze mensen lijkt het uiterlijk een obsessie te zijn geworden. Deze mensen lijden namelijk aan Body Dysmorphic Disorder, een stoornis in de lichaamsbeleving ook wel ingebeelde lelijkheid genoemd. Iemand met BDD is overdreven bezorgd over kleine mankementen in het uiterlijk. Deze zorgen zijn zo groot dat dit een dwangmatige obsessie wordt. Mensen met BDD besteden veel tijd aan het bekijken en onderzoeken van hun onvolkomenheden. De meest geobserveerde defecten bij BDD patiënten zijn huid, haar, neus, gewicht en buik. Een normaal mens is ongeveer twintig procent van de dag met zijn uiterlijk bezig terwijl iemand met BDD negentig procent van de dag met zijn uiterlijk bezig is. Je kan je dus voorstellen dat dit invloed heeft op het dagelijks leven. BDD uit zich op verschillende manieren: sommige mensen durven niet geconfronteerd te worden met hun uiterlijk. Ze ontwijken foto’s en weerspiegelingen, terwijl anderen juist geobsedeerd zijn door de spiegel, zij moeten zich zelf continu checken op defecten.
In de berichten die mensen plaatsen in deze groep uiten veel mensen hun frustraties. De frustratie dat ze lelijk zijn zo lelijk dat dit het leven belemerd. Wat me vooral opviel aan de berichten was dat mensen zich zelf met een monster, alien of heks vergelijken. Aan het begin van mijn onderzoek vertelde ik over het feit dat ik slaporen had. Dit woord werd in eerste instantie vooral benoemd bij dieren of wezens, pas later vond ik artikelen waarbij dit woord bij mensen werd gebruikt. Het woord flaporen duid aan dat je een afwijking hebt. We vertellen mensen niet graag dat ze een afwijking hebben, een dier of object is veel makkelijker objectief te beoordelen. Tenslotte kunnen we ze toch geen pijn doen. Mensen met BDD lijken soms te vergeten dat ze meer zijn dan alleen hun uiterlijk. Ze benaderen zichzelf als levenloos object en vergeten wie ze werkelijk zijn.
Alice Slisz 9 november
I’ve been having thoughts lately that I’m some kind of monster. That I’m not even human. I’ve tried to disfigure my face in the past but it’s never worked and every day I wish it had because it would be better than this. I don’t know how to get over this feeling that I’m the ugliest thing to exist. I feel like I can’t express these feelings to anyone I know and I’m a little scared to on here for fear that no one else feels like this. I’m frightened at how quickly I’m spiralling.
Amanda Nannette 1 juli
Had a decent day today.. finally seeing myself as ‘human’ if that makes sense.. not beautiful just human. Which is huge for me because I always feel like some distorted alien.
Emma Louise 14 november
This is going to sound so stupid but is anyone else obsessed with this nasolabial folds. Since entering my 30’s, they have become so prominent. They look god awful from the side. Side profile has now become a major trigger. I literally just feel like an old saggy witch & it’s only going to get worse. Always something new cropping up.
In de berichten die mensen plaatsen in deze groep uiten veel mensen hun zorgen. De zorg dat ze zo lelijk zijn dat dit het leven belemmerd. Ze ervaren hun uiterlijk als iets onmenselijks, als een monster, alien of heks. Aan het begin van mijn onderzoek vertelde ik over het feit dat ik flaporen had. Dit woord werd in eerste instantie vooral benoemd bij dieren of wezens, pas later vond ik artikelen waarbij dit woord bij mensen werd gebruikt. Het woord flaporen duidt aan dat je een afwijking hebt. We vertellen mensen niet graag dat ze een afwijking hebben. Bij een dier of object is dit makkelijker omdat we het innerlijk vergeten of het innerlijk er nooit geweest is. Mensen met BDD lijken soms te vergeten dat ze meer zijn dan alleen hun uiterlijk. Ze benaderen zichzelf als levenloos object en vergeten wie ze werkelijk zijn.
HET INGEBEELDE
Tijdens het onderzoek van Feusner was vooral de vraag of BDD hersenen de interpretatie van visuele invoer verstoorde. Door middel van functionele magnetische resonantie beeldvorming (fMRI) werd onthuld hoe de hersenen visuele invoer verwerkte. Twaalf BDD-patiënten kregen een bril waarmee digitale foto’s van verschillende gezichten werden getoond, dit terwijl ze een hersenscan ondergingen. De eerste foto was onbewerkt, de tweede foto was geretoucheerd: rimpels, sproeten en littekens werden verwijderd. De derde foto was een combinatie van de eerste en tweede foto. Er zijn met lichte mate details zichtbaar in het gelaat. Op basis van leeftijd, geslacht en opleiding werden de resultaten vergeleken met twaalf andere controlepersonen die geen BDD hadden. Er werd duidelijk dat de rechter en linkerhersenhelft anders werken bij mensen met BDD versus mensen zonder de aandoening.
BDD-patiënten gebruiken vaker de linkerkant van hun hersenen, dit is de analytische kant gefocust op complexe details. Ook bij de laatste foto met minder zichtbare details werd dit deel van de hersenen gebruikt. Bij de controlepersonen werd alleen het linker hersendeel gebruikt bij de eerste gedetailleerde foto. De tweede en derde foto werd verwerkt met hun rechterkant, deze is er meer op gericht om dingen in hun geheel te zien. BDD patiënten analyseren gezichten alsof ze een hoge frequentie hebben, details worden geëxtraheerd of ingevuld waar ze niet bestaan. Hoe ernstiger de BDD symptomen zijn hoe sterker de linkerkant van de hersenen geactiveerd zijn tijdens visuele verwerking. Mensen met BDD ervaren hun uiterlijk dus anders dan dat ze er werkelijk uitzien.
Als ik nou vraag waar je jezelf zou plaatsen in vergelijking met je gemiddelde collega. Voer je dan je werk even goed uit, iets minder goed of net ietsje beter?
De meeste mensen zullen zichzelf plaatsen tussen even
goed en net ietsje beter. Wat eigenlijk gek is, want hoe kan iedereen net ietsje beter zijn? Als we logisch beredeneren is dit helemaal niet mogelijk. Een gezond mens plaatst zichzelf hoger dan de ander, of dat werkelijk zo is dat valt te betwijfelen. Dat de meeste mensen positiever over zichzelf denken betekent dat ze een gezond zelfbeeld hebben. Als je jezelf iets minder goed inschat kan dit betekenen dat je over ongezond zelfbeeld beschikt. De ontwikkeling van ons zelfbeeld begint al bij de manier hoe we aangeraakt worden als baby. Zachte aanrakingen, liefdevolle ogen en een zachte hoge stem die tegen je praat. Deze aanrakingen zijn de basis van ons zelfgevoel. We voelen ons welkom en geliefd, het is niet voor niets dat we als baby gelijk op de buik van onze moeder gelegd worden. Baby’s beschikken nog niet over een zelfbeeld, dit ontstaat pas na een achttien maanden. Bij het opbouwen van ons zelfbeeld wordt een kind zich bewust van het ik-gevoel. Het ik-gevoel is het besef van het eigen bestaan, er is ik en de ander. Ze zijn in staat om zichzelf te herkennen in de spiegel, zichzelf te onder scheiden van de ander, zichzelf te beoordelen en te interpeteren wat de ander van hen vind. Het zelfbeeld vormt zich door de wereld om ons heen. Hoe de band is met je ouders of met klasgenoten? Kan je meekomen met de lesstof die op school word aangeboden? Al deze ervaringen zullen uiteindelijk bepalen of je positief of negatief naar jezelf kijkt.
Zelfreflectie begint rond het achtste levensjaar. Je bent beter in staat om na te denken over jezelf in relatie tot de omgeving. Dit is de basis van iemands zelfwaarde als persoon: ‘ik ben minder tevreden over mijzelf in relatie tot anderen’ Als kind erken je zowel positieve als negatieve eigenschappen. Dit zorgt voor een realistische zelfperceptie.
We komen tot opvattingen over onszelf door ons eigen gedrag te observeren. Deze observatie wordt bij een gezond mens beïnvloed door zelfbedrog. Ik vroeg eerder waar je jezelf zou plaatsen in vergelijking met je collega. Door zelfbedrog benoemde we onszelf net ietsje beter. Door dit zelf ook echt te geloven ben je overtuigender in je misleiding. Zowel mensen als dieren beschikken over zelfbedrog, je hebt dit namelijk nodig om te overleven. Voor dieren is het relevant om te gebruiken als ze moet vechten. Ze moeten sterk overkomen en zich vol zelfvertrouwen tonen. Als je het zelf gelooft neemt de aanschouwer aan dat dit de waarheid is. Onbewust bedriegen we onszelf, we misleiden anderen dat we net ietsje beter zijn dan onze gemiddelde collega. Iemand met een gezond zelfbeeld ziet zichzelf dus sterker, slimmer of mooier dan hij of zij in werkelijkheid is. Maar wat nou als dit niet het geval is. Als je jezelf dik vindt en buiten proporties terwijl je in werkelijkheid mager bent.
In verschillende studies worden patiënten met eetstoornis met het eigen werkelijke lichaam geconfronteerd. Dit lichaam mogen ze slanker of dikker maken tot dat ze het idee hebben dat ze naar hun eigen lichaam kijken. Hier uit blijkt dat patiënten met eetstoornissen slecht waren in het schatten van de omvang van het eigen lichaam. Ze schatten zichzelf dikker in dan ze in werkelijkheid zijn. Daarentegen waren ze wel instaat om de omvang van stoelen en tafels in te schatten. Er was dus naast hun lichaam niks mis met hun visuele perceptie. Ze hebben een ‘vertekend’ lichaamsbeeld, wat inhoudt dat de lichaamsvormen fout worden ingeschat. Ze zien zichzelf dikker dan hoe anderen hen ervaren.
HET ONDRAAGLIJKE
Mensen met een eetstoornis of BDD zien zichzelf dus dikker of lelijker dan dat anderen hun zien. Maar wat betekent het nou om jezelf lelijk te vinden? Waarom heeft dit zo veel invloed op het leven van deze mensen. Het zelf ondragelijk vinden maakt het leven ondraaglijk.
Lelijkheid:
onaantrekkelijkheid is het waargenomen tekort aan schoonheid. Dit kan onder andere betrekking hebben op een persoon, dier, (kunst)object, landschap of muziekstuk. Lelijkheid wordt vaak als onplezierig ervaren en kan leiden tot een negatief (voor)oordeel. Of iets of iemand lelijk wordt gevonden, is deels subjectief en hangt onder andere af van de cultuur of het tijdvak.
Lelijkheid hangt dus net zo goed als schoonheid af van het vergelijken met het ideaalbeeld wat we gecreëerd hebben. Iets wat lelijk is wordt als onplezierig ervaren en kan leiden tot een negatief oordeel. Over een object zeg ik makkelijk of ik het lelijk of mooi vind maar over mensen toch minder snel. Zelfs als deze mensen verminkt zijn zou ik ze niet lelijk noemen. Het voelt alsof ik hun menselijkheid negeer door dit te noemen. Als ik iemand knap vind voel ik me vaak aangetrokken door de persoon zijn uiterlijk. Niet alleen bij liefdes relaties maar ook bij vriendschap merk ik dat een bepaald uiterlijk mijn interesse wekt om met de persoon te praten. Daarintegen als ik iemand lelijk vind ervaar ik zijn uiterlijk als afstotelijk.
Afstotelijk met tegenzin.
Ik wil er zo kort mogelijk mee te maken hebben. Ik weet nog wel dat ik een jongen in de klas had met hele erge acne. Zo erg dat ik liever niet naar hem keek omdat ik gewoon rillingen kreeg van hoe het er uit zag. Ik weet dat dit heel gemeen klinkt, maar het was toch echt hoe ik zijn acne ervaarde. Deze jongen had weinig vrienden en praatte bijna nooit tegen iemand. Ik besloot nadat ik al twee jaar met hem in de klas zat met hem te praten. Toen ik dit deed reageerde hij onaardig. Het verbaasde me. Ik deed mijn best om hem te leren kennen en een gesprek te starten, en dan reageerde hij zo. Wat ik me nu pas realiseer is dat mensen hem nooit echt benaderde of hem oprecht wilde leren kennen. Waarschijnlijk was dat de reden waarom hij onaardig reageerde. Hij was niet gewend aan het feit dat mensen contact met hem wilde en ervaarde het misschien als grap of niet oprecht.
Door zijn overheersende acne bleef ik hangen bij het lelijke. Ik bleef hangen bij het lelijke wat me verhinderde om de mens te zien.
DE NORMEN
Er zijn twee normen van menselijke schoonheid: de oppervlakkige schoonheid en de authentieke schoonheid. De oppervlakkige schoonheid is schoonheid die losgekoppeld is van het innerlijk. We gebruiken deze norm vooral bij de ‘mooie’ mensen die op we op tv of in tijdschriften zien. Het lijkt sowieso altijd makkelijker te oordelen over het uiterlijk van iemand die we niet persoonlijk kennen. Iedereen heeft wel eens de vraag gesteld ‘Wie vind jij nou echt een knappe acteur?’ Het antwoord kan dan soms heel verrassend zijn. ‘Leonardo DiCaprio? Echt, vind je die knap?’ Vervolgens komt er een waslijst aan redenen waarom jij hem niet als knap ervaart: te breed gezicht, te kleine ogen en te veel rimpels. Zonder er bij stil te staan oordelen we hardop over iemands uiterlijk. Alsof hij geen mens is en geen verdriet kan hebben van ons keiharde oordeel.
Als dit gesprek nou eens over het uiterlijk van een collega zou gaan? Zou het antwoord dan net zo kritisch zijn toen je beargumenteerde waarom je Leonardo DiCaprio niet knap vond? Waarschijnlijk ligt dit er aan of je deze collega als aardig ervaart of onaardig. Voor de mensen om ons heen gebruiken we namelijk een andere norm: de authentieke schoonheid. We kunnen alleen van oppervlakkige schoonheid genieten als de persoon in onze ogen als betrouwbaar gezien wordt. De authentieke schoonheid baseren we op onze mening over iemands menselijk innerlijk. Maar wat als het innerlijk weg valt bij de ‘normale’ mens? Ik volg veel mensen op instagram, influencers maar ook mensen van de academie die ik van gezicht ken maar niet persoonlijk. Ik beoordeel hun foto’s net zoals ik Leonardo DiCaprio beoordeelde. Door deze onmenselijke manier van oordelen denk ik dat de lat erg hoog is gaan liggen. Ons oordeel is harder dan ooit en daarom is de drang naar perfectie ook groter. We willen namelijk allemaal mooi gevonden worden door de mensen om ons heen.
Op 6 mei 2015 kwam er een nieuws bericht online over het jongere half zusje van Kim Kardashian. De vijftien jarige Kylie Jenner bevestigt dat haar lippen nep zijn. Doormiddel van Lipfillers heeft ze haar lippen voller laten maken. In 2015 was dit een taboe voor veel mensen, want welke vijftienjarige laat haar lippen nou doen. We zijn nu inmiddels vijf jaar verder. In die vijf jaar is er veel veranderd, ik dacht toendertijd dat fillers iets was voor de mensen die we op de rode loper zien. De mensen waarbij we de oppervlakkige schoonheids norm gebruiken. We oordelen bij deze mensen op de schoonheid die losgekoppeld is van het innerlijk.
Het idee dat cosmetische ingrepen alleen voor deze mensen toegankelijk was had ik fout. Mijn collega is 47 en heeft pas geleden botox in haar voorhoofd laten injecteren. Haar dochter heeft inmiddels lipfillers waarvoor ze elke vier maanden terug gaat om ze bij te vullen. De vraag naar lipfillers word steeds groter. Er word veel mee geadverteerd en mijn instagram tijdlijn staat vol met before and after foto’s. De resultaten van Google Trends bevestigen dat vanaf mei 2015 de zoekresultaten van lipfillers gegroeid zijn.31 Dit is de datum dat Kylie Jenner bevestigde dat haar lippen nep zijn. Dat betekend dus dat meer mensen in vergelijking voor 2015 lipfillers overwegen. Langzamerhand is er een normaliseringsproces op gang gebracht.
In eerste instantie vond ik dit een absurd gegeven. Hoe kan het dat steeds meer mensen cosmetische ingrepen overwegen? Eigenlijk is dit net als de paprika’s, ons ideaalbeeld verandert door de mogelijkheden die we op dit moment tot onze beschikking hebben. Eerder vertelde ik dat de perfecte lip een ratio van 1,0 : 1,6 zou hebben, al het andere word als onnatuurlijk bevonden. Dit zou dus in theorie de perfecte lip zijn. De gemiddelde lipfiller lip is een stuk voller dan deze afmeting. Doordat we deze volle lippen normaal zijn gaan vinden, is ons ideaalbeeld ook veranderd. De zoekresultaten van google bevestigen dat vanaf mei 2015 de zoekresultaten van lipfillers gegroeit zijn. Andere resultaten die ik vond waren de tijden waarop mensen zoeken naar plastische chirurgie. Een voorbeeld hiervan is de Buttlift. In de week van acht oktober zie je dat op zaterdag de twaalfde om vijf uur snachts de zoekresultaten van ‘Buttlift’ het hoogst zijn. Veel plastische chirurgie zoektermen zijn snachts het populairst onder de zoekmachine.
van één tot vijf is de populairste tijd. Wat zegt dit over de pschychische gezondheid van iemand? Het lijkt mij niet gezond als je snacht’s wakker word met de gedachte dat je een buttlift moet ondergaan? De zoekresultaten verschillen ook per omgeving, zo word richting Flevoland, Zuid-holland en Noord-brabant het meeste gezocht naar cosmetische ingrepen. Groningen daarintegen heeft de helft minder qua zoekresultaten. Betekend dit dan dat de focus op het uiterlijk hier minder groot is, of dat cosmetische ingrepen nog niet genormaliseerd zijn in Groningen?
We besteden tijd aan het uiterlijk om onszelf mooier te maken. Maar leidt dit uiteindelijk naar het mooier voelen? In een onderzoek naar tijdsbesteding van uiterlijke verzorging kwam iets anders uit. Aan dit onderzoek deden 550 mannen en vrouwen mee. Hen werd gevraagd om een lijst van eenentwintig handelingen door te nemen. Deze handelingen waren gebaseerd op uiterlijke verzorging: Ogen opmaken, parfum gebruiken, haren krullen enzovoort. Bij elke handeling die men deed moest een kruisje worden gezet. Hieruit blijkt dat 6,8% van de vrouwen en 29,8% van de mannen geen tijd besteden aan het mooier maken van het gezicht. Vaak als ik mensen vraag waarom ze tijd besteden aan hun uiterlijk krijg het antwoord: ‘ik doe dit gewoon voor mezelf, als je geen tijd besteed aan je uiterlijke verzorging hou je niet genoeg van jezelf’. Dit antwoord vind ik altijd een gekke beredenering. Ik zou denken dat als je van jezelf houd dan hou je van jezelf zoals je bent, dan hoef je geen extra tijd te besteden aan hetzelf verfraaiien.
Uit het onderzoek blijkt dat de hoeveelheid tijd die we besteden aan onszelf mooier maken geen relatie met het onszelf mooi of lelijk vinden heeft. Dus als iemand geen tijd aan zijn gezicht besteed betekent dit niet dat hij of zij zichzelf mooier of lelijker vind dan een ander. De redenering dat als je veel tijd aan je uiterlijk besteed je tevredener bent over het uiterlijk klopt dus ook niet. Juist blijkt dat mensen die geen tijd besteden aan het uiterlijk de laagste veranderingswens hebben. En dat mensen die veel tijd aan het uiterlijk besteden de hoogste cosmetische veranderingswens hebben.32
DE VERSCHUIVING
De hoeveelheid tijd die we besteden aan ons uiterlijk heeft geen relatie met het onszelf mooi of lelijk vinden. Ondanks dat laat database Google Trends zien dat vanaf 2015 de zoekresultaten naar cosmetische ingrepen gegroeid zijn. Langzamerhand is er een normaliseringsproces op gang gebracht. Cosmetische ingrepen bestaan echter al langer. We zien ze al jaren op de rode loper, bij de mensen waarbij we de oppervlakkige schoonheidsnorm toepassen. We oordelen op hun schoonheid die losgekoppeld is van het innerlijk.
Doordat de oppervlakkige schoonheidsnorm de boventoon is gaan voeren negeren we het menselijke. We zijn onszelf als object gaan zien wat we vergelijken met een schoonheidsideaal. Want zonder dit ideaal zouden we geen uitspraken kunnen doen over onze eigen schoonheid.
Wat niet voldoet aan het ideaal kan veranderd worden. Mijn flaporen werden gezien als afwijkend van het ideaal. Uiteindelijk besloot ik op mijn zeventiende om een operatie te ondergaan. Ik had namelijk het gevoel dat ik wel moest, alsof ik geen andere keus had. Het benoemen van afwijkend gaat samen met het hoge ideaal wat wij hebben. Hoe hoger dit ideaal is, hoe groter de kans is dat je hier van afwijkt. Schoonheid lijkt gepresenteerd alsof het meetbaar is. Op het internet kun je verschillende testen doen waar uit blijkt of je uiterlijk als lelijk of mooi ervaren wordt. Youtube video’s geven weer dat een naar beneden staande kromme neus, een recht filtrum en een teruggegroeid schedel als lelijk ervaren wordt. Dit soort kanalen laten je geloven dat er vaste regels zijn die bepalen of je mooi of lelijk bent.
Jezelf afwijkend voelen kan leiden tot een negatief zelfbeeld. En juist dit zelfbeeld is zo belangrijk, want het maakt niet uit hoe we er feitelijk uitzien. Het gaat om hoe wij het feitelijk lichaam beleven.
Bij mensen met Body Dysmorphic Disorder (BDD), ook wel ingebeelde lelijkheid genoemd, is de beleving van het feitelijk lichaam anders dan hoe het lichaam er in werkelijkheid uitziet. De ontwikkeling van BDD hangt af van verschillende factoren. Als je perfectionistisch bent, weinig zelfvertrouwen hebt of vroeger gepest bent kan dit je zelfbeeld verstoren. Mensen met BDD hebben dezelfde hersenen als iemand zonder BDD. Het enige verschil is dat de linkerhersenhelft vaker gebruikt wordt dan bij andere mensen. Deze linkerhersenhelft, de analytische kant, focust op complexe details. Het probleem ontwikkeld zich in ons besturingssysteem. Dit betekent dat Iedereen BDD kan ontwikkelen.
Doordat er zoveel factoren aan het verschuiven zijn denk ik dat de kans dat iemand zichzelf als esthetisch object benadert groter is geworden. Door deze verandering denk ik dat Body Dysmorphic Disorder ook eerder ontwikkeld wordt. We streven naar een ideaal dat nooit een stap op de wereld heeft gezet.
BRONVERMELDING