Voor je ligt voor mij één van de moeilijkste opgaves van mijn leven. Een scriptie. Een scriptie vol met tekst... ja. Een tekst over een onderwerp dat mij zodanig boeit dat ik er wel 5000 woorden aan kan wijden. Voor ik startte aan de academie kwam ik erachter dat zelfs bij een kunstacademie een scriptie hoort. Daardoor begon ik te twijfelen of het wel zin had aan de opleiding te beginnen. Want dat zou betekenen dat ik het niet af zou kunnen maken zonder zo’n godvergeten afschuwelijk ding; een SCRIPTIE.

Maar wat nou als ik mijn weerstand tegen het schrijven van de scriptie gebruik om te onderzoeken waarom ik het zo lastig vind teksten te schrijven en lezen? Waarom kan ik het ene artikel wel volgen terwijl ik bij het andere niet verder kom dan de derde zin? Het zullen verschillende redenen zijn waarvan de vormgeving een groot onderdeel is. Een tijdje terug ben ik om een aantal redenen een experiment aangegaan, nadat ik al ruim 10 jaar geleden met adhd gediagnosticeerd ben. Nooit eerder heb ik de behoefte gevoeld om hier hulp bij te zoeken in de vorm van medicatie of iets dergelijks.
Vorig jaar bleven er een aantal dingen zich voordoen en besloot ik toch eens te kijken wat PsyQ coaching mij te bieden had. In eerste instantie was ik niet van plan medicatie te nemen. Toen ze bij mijn intakegesprek vroegen of ik er voor openstond heb ik aangegeven dat ik opensta om er meer informatie over in te winnen. De week erop zat ik met een gespecialiseerde dokter aan tafel die me vertelde welk medicijn het beste bij me zou passen. Op dat moment dacht ik: ‘misschien moet ik het gewoon proberen, om er achter te komen of ik nog steeds achter mijn visie sta dat ik uit mijn adhd-trekjes juist mijn kracht haal.’

Waar ik het eigenlijk over wil hebben is de wachtkamer van de adhd afdeling bij PsyQ. In de wachtkamer staan namelijk 2 grote kasten. Die 2 kasten zijn helemaal gevuld met flyers en artikelen over adhd. Stuk voor stuk zwart-wit, A4, soms linksboven aan elkaar geniet en in de meeste gevallen gevuld met lappen tekst. Elke keer als ik er voor stond vroeg ik me af: ‘voor wie zouden die flyers zijn?’ Het zou tenslotte gek zijn als deze voor de adhd’ers bestemd waren... Toch?

Of zouden er daadwerkelijk adhd’ers zijn die hier met interesse op aflopen? Zelfs als je niet met adhd gediagnosticeerd bent zou men, volgens mij, het liefst weglopen van deze kast. Maar wat zou er gebeuren met een adhd’er als deze artikelen opnieuw zou worden vormgegeven? Door verschillende formaten, kleuren, lettertypes, plaatjes, illustraties aan toe te voegen. Of zou het al helpen de tekst op te breken in verschillende delen? Net zoals de grafisch ontwerper Christian Brown die een lettertype speciaal voor dyslectische mensen ontwierp door na te gaan wat dyslectische eigenschappen veroorzaakt. Zodoende kwam ik tot de volgende onderzoeksvraag: Hoe kan informatie voor adhd’ers zo aantrekkelijk mogelijk worden gepresenteerd? In dit onderzoek wil ik me vooral richten op de sterke kanten van adhd’ers. Daarom zal ik eerst kort toelichten wat adhd precies is en wat de meest voorkomende gevolgen daarvan zijn. adhd heeft ook voordelen ⁽¹⁾., namelijk:

Aan de hand hiervan wil ik literair onderzoek doen. Naar aanleiding van dit onderzoek zal ik stellingen bedenken die ik zal toetsen en kan ik vervolgens aanbevelingen doen hoe informatie zo aantrekkelijk mogelijk kan worden gepresenteerd voor adhd’ers (tekst model ‘Advising text on issue’)

Daarnaast definieer ik wat grafische vormgeving betekent en hoe je dit in kan zetten. Ik denk niet per se dat er 1 juiste manier uitkomt omdat iedere adhd’er andere behoeftes heeft. Vaak wordt er gesuggereerd dat iemand met adhd rust, structuur en regelmaat nodig heeft, omdat hij/zij al zoveel chaos in haar hoofd heeft. Maar dat is helemaal niet voor iedereen de oplossing. Hetzelfde zal gelden voor de vormgeving, waar de ene het liefst veel ruis en drukte ziet wil de ander graag overzicht zien zonder al te veel poespas ⁽¹⁾.

adhd is een afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en adhd zonder de ‘H’ is add, in het kort gezegd adhd zonder hyperactivity ⁽¹⁾. add en adhd zijn verzamelnamen voor een bepaald type “afwijking” in gedrag ⁽³⁾. Afwijking slaat in deze context op afwijkend ten opzichte van mensen zonder adhd en add ⁽¹⁾. Het lijkt aannemelijk dat deze afwijking ontstaat als een gevolg van een afwijking in je hersenen. Deze afwijkingen worden veroorzaakt door een tekort aan bepaalde neurotransmitters, de transport stoffen tussen zenuwcellen. Dit tekort maakt dat iemand erg druk en ongeconcentreerd kan zijn.

Iemand met adhd kan je ook wel van iemand met add onderscheiden door zijn/haar impulsiviteit en enthousiasme. Iemand met add zit veel meer in zijn/haar hoofd, denkt misschien wel té lang na voor dat hij/zij iets zegt, terwijl de adhd’er op dat moment zijn/haar mond alweer voorbij heeft gesproken.

(Ik gebruik de term adhd’er voor de leesbaarheid van mijn scriptie, want ik spreek over een persoon gediagnosticeerd met adhd. Het liefst maak ik er niet zo’n stempel van.)

De basis van beide termen is hetzelfde en vergelijkbare ervaringen kunnen het leven en gedrag beïnvloeden. Mensen met adhd kunnen zich moeilijk concentreren. Het gevoel geen overzicht te hebben en de moeite met prioriteiten stellen zijn symptomen die bijvoorbeeld werk en studie op een negatieve manier kunnen beïnvloeden.

Creatief en oplossingsgericht denken, snel kunnen schakelen en op zoek gaan naar uitdagingen kunnen zorgen voor bijzondere prestaties. Ook de hyperfocus ⁽⁴⁾ is duidelijk een positief kenmerk van ad(h)d, waar mensen aan de ene kant last hebben zich op één ding tegelijk te focussen kennen ze ook een hyperfocus. Wanneer een ad(h)d’er een sterke interesse heeft in een onderwerp kan die persoon de rest van de wereld vergeten en alleen maar daar mee bezig zijn. Zo heb ik wel eens gehad dat ik voor school iets aan het maken was met m’n laptop ergens in de hoek van de kamer met een muziekje aan. Niet veel later – naar mijn idee - stond mijn huisgenoot in mijn deuropening (ik dacht dat het midden in de nacht was) vol verbazing dat ik zo vroeg opgestaan was om nog aan school te werken. Bleek dat ik zo lang door had gewerkt dat het alweer ochtend was, en dus alweer tijd om naar school te gaan.

Het lastige is wel van zo’n hyperfocus dat dit de reactie opwekt bij je omgeving: “Ze kunnen het wel, als ze maar willen”. Er wordt echter vergeten dat het meestal geen bewust proces is dat mensen met ad(h)d in hyperfocus brengt. Ze kunnen hier niet zomaar zelf voor kiezen.

Er wordt vaak gesproken over aandacht tekort van mensen met adhd. Het is niet zozeer het tekort maar eerder de regulering. Mensen met adhd kunnen zich zeker concentreren, maar met name op dingen die ze echt interesseren. Als ze voor school een lange tekst moeten lezen om het schooljaar af te kunnen ronden maar het ontbreekt aan interesse voor de inhoud van de tekst, dan zal het veel moeite kosten om genoeg focus te vinden om toch de inhoud van tekst mee te krijgen.

De ‘oplossing’ om met de eigenschappen van adhd om te gaan (dit schrijf ik met aanhalingstekens want ik wil niet zeggen dat er voor iedereen een ‘oplossing’ nodig is) wordt meestal gezocht in medicatie aangevuld met bijvoorbeeld gedragstherapie. De therapie richt zich dan op het leren van een aantal vaardigheden die mensen met ad(h)d niet ontwikkeld hebben zoals plannen, dingen afmaken en je hoofd ergens bijhouden.

Ik ben zelf van mening dat wanneer je de ruimte en het vertrouwen hebt gekregen van je omgeving om hier een weg in te vinden, je alles net zo goed als wie dan ook kunt doen op basis van je eigen kracht. Of misschien wel beter, want vergeet de gedrevenheid van een ad(h)d’er niet.

Sommigen mensen raken weleens geërgerd als ze adhd’ers horen klagen over hun concentratieproblemen. “Iedereen loopt wel eens over, raakt het overzicht kwijt, voelt zich onrustig, reageert impulsief of heeft moeite met prioriteiten stellen, dat is toch niet zo bijzonder?”

Toch is er een groot verschil: Mensen met adhd en add ervaren deze problemen structureel en kunnen daarmee hun leven of bepaalde onderdelen moeilijker op de rit krijgen. Ben je benieuwd naar de criteria van de diagnose ‘adhd’, achterin vind je de DSM-IV ^DSM-IV

Wanneer ik een tekst moet lezen voel ik een grote weerstand. Een weerstand die voortkomt uit de ervaring dat ik na 10 keer lezen nog niet weet wat er nou staat. Het ergert me, want het is niet dat de informatie die mogelijk in de tekst te vinden is me niet interesseert. In tegendeel. Daarom blijf ik het proberen maar in de meeste gevallen loopt dat toch weer uit op een teleurstelling. Dit maakt dat elke keer wanneer ik een lange tekst moet of wil lezen, ik in mijn achterhoofd al denk dat het me niet gaat lukken. Hierdoor staan die gedachten misschien nog wel meer in de weg dan mijn kunnen.

Ik open het boek en lees,

maar mijn ogen gaan sneller dan mijn hersenen,

of mijn hersenen sneller dan mijn ogen,
want wat ik lees, daar heb ik geen idee van.

Opnieuw vanaf het begin…

Ik lees, hoor buiten geluid.

Wat was dat voor geluid?
Waar kwam het vandaan?

En wat heb ik nu net gelezen?

Geen idee. 

Opnieuw vanaf het begin…

Ik lees, voel een tinteling in mijn benen,

volg ‘m tot onder in mijn voeten
en vandaar weer terug omhoog.

Weer heb ik de alinea gelezen,

maar nog steeds geen idee van wat er stond.
Nog een keer vanaf het begin…

Ik lees, weer gaan mijn ogen als een razende,

en blijven mijn hersenen staan.

Of was het nu andersom en gingen mijn hersenen sneller dan mijn ogen?

Ik heb geen idee, net als dat ik geen idee heb van wat ik nu net las.

Ik blader door naar het laatste blad, zie onderaan een getal met drie cijfers,

sla het boek dicht en gooi het aan de kant.

237 pagina’s, terwijl ik nog niet door de eerste alinea heen kom.
Lang leve de adhd!

Ik neem in het vervolg wel een stripboek.

Peggy (31)

Ik heb wel ervaren dat ik in sommige gevallen minder last heb van het stemmetje in mijn achterhoofd. Bijvoorbeeld als ik een magazine lees. Meestal ga ik vooral voor de plaatjes, maar soms begin ik wel eens wat te lezen, dan zie je rechts onderin een stukje tekst staan waar mijn oog op valt. Ik begin dat te lezen zonder daar weerstand voor te voelen, ik zit er in, paar regels verder sla ik de bladzijde om, en zie dat er nog een hele pagina aan tekst achteraan komt. Als ik echt geboeid ben lees ik door, zonder hier stil bij te staan. Wanneer ik meteen het artikel op die bladzijde had opengeslagen was ik er nooit aan begonnen.

Zo weet ik uit eigen ervaring dat er meer van dit soort trucjes zijn die de tekst toegankelijker maken. Voor mij helpt het bijvoorbeeld ook als de tekst is opgedeeld in meerdere kleinere tekstjes, als er beeldmateriaal bij zit en als de tekstgrootte wat groter dan normaal is.

Ik kwam een online artikel tegen over ad(h)d en lezen ⁽⁵⁾ waar het boek ‘Leven met add’ ⁽⁶⁾ van Sterre Hunvie naar voren komt, ze beschrijft dat ze nadrukkelijk rekening heeft gehouden dat haar boek voor add’ers goed te lezen moet zijn. Ze heeft dit o.a. gedaan door te kiezen voor een wat groter lettertype dan gebruikelijk. Daarnaast heeft ze levendige plaatjes gebruikt om het lezen prettiger te maken. Ik stuurde Sterre een e-mail met een paar vragen, en wat haar onderbouwing is van grotere tekst en plaatjes gebruik. Ook vroeg ik of ze nog tips had voor mijn onderzoek. Ze stuurde een enthousiaste mail terug waarin ze me vertelde dat haar toepassingen voortkomen uit de lees ervaringen van haar zoon en man (beide met add gediagnosticeerd). Volgens haar is het niet zo dat haar zoon en man niet geboeid zijn door de verhalen die ze lezen, maar het lezen zelf zit hen in de weg. Volgens haar is dit onder andere te wijten aan de te kleine letters die dan ook nog eens te dicht op elkaar staan. Ze stuurde me de volgende mail:

“Mijn ervaring is dat letters zonder krulletjes (zoals Arial) makkelijker te lezen zijn dan letters met (zoals Times New Roman). Ook de lettergrootte is van belang; een grotere letter is makkelijker te lezen en daardoor beter om je concentratie erbij te houden. Teksten op pc en tablet zijn vaak makkelijker voor ze te lezen, omdat ze de grootte zelf kunnen instellen. In boekvorm is dit natuurlijk niet mogelijk, vandaar dat grotere letters met een grotere regelafstand beter voor ze is.

Voor kinderen is er in de bibliotheek vaak een ‘makkelijk lezen plein’ waar boeken aangeboden worden met grotere letters. Mijn zoon heeft hier veel aan en kan dan de verhalen ook echt lezen, zonder te snel afgeleid te worden.

Qua vormgeving zou het fijn zijn als er meer rekening gehouden wordt met mensen die moeite hebben met lezen. Zo is het lettertype ‘Kozuka’ een fijn alternatief. Dit staat echter niet standaard op een pc. Verder is het prettig als er rust is op een pagina. Dus niet inspringen. En geen lange teksten achter elkaar, dus regelmatig een nieuwe alinea.”

Om zelf te kunnen begrijpen waarom ik me de ene keer wel op iets kan concentreren en de andere keer niet, ben ik benieuwd naar hoe het hele proces van concentratie nou precies werkt. Als ik eerst onderzoek en definieer wat er nodig is om je te kunnen concentreren op een tekst, kan ik daarna misschien beter antwoord geven op mijn vraag; of ik als vormgever invloed kan hebben op het vergemakkelijken van een tekst lezen.

03.1 Motivatie

Om aan een geschreven stuk tekst beginnen heb je, ten eerste, motivatie nodig. Er moet iets in je zitten wat je gedreven maakt om de geschreven tekst tot je te willen nemen. Als er geen enkele motivatie te vinden is zal de concentratie het af laten weten. Er moet tenslotte een reden zijn waarom je voor een geschreven stuk tekst zit.

Maar een reden zoals ‘het moet voor school, om het jaar te halen’ kan voor iemand zonder adhd genoeg zijn om het ‘gewoon’ te doen. Ik weet van mezelf dat hoe graag ik het ook zou willen, wanneer het me diep van binnen niet interesseert, voelt het haast onmogelijk om toch de motivatie te vinden dit voor elkaar te krijgen. Ik kan dit frustrerend vinden en probeer dan het gevoel te bevechten en mezelf te vertellen dat ik dit wél kan. Toch lukt het me alleen als ik een ingang in de tekst vind op basis van iets waarvoor ik me daadwerkelijk interesseer.

03.2 Concentratie Aandacht en (hyper)Focus

Wat is concentratie ?
Het samentrekken op één punt ⁽⁷⁾⁽⁸⁾. Je bent continue geconcentreerd, maar niet altijd op hetgeen waar je je aandacht ^(9)(10) aan wilt besteden. Stel: je moet je concentreren op je huiswerk maar raakt ‘afgeleid’ door een vogel die voorbij vliegt. Op dat moment concentreer je je op de vogel.
Maar wat is dan het verschil tussen aandacht, concentratie en focus ?

Aandacht is zeer vergelijkbaar met concentratie. Het verschil is vaak dat je met aandacht over gerichte concentratie spreekt. Ofwel je concentreert je aandacht. Net zoals je wasmiddel kan concentreren.

Al die puntjes zijn dan ‘aandachtspuntjes’ maar wanneer je ze ‘concentreert’ heb je focus.

Mensen met adhd kunnen zich moeilijk concentreren. Voor mensen met ad(h)d zijn alle prikkels even sterk. Een prikkelarme omgeving is niet altijd de oplossing omdat de eigen gedachten ook kunnen afleiden (dagdromen). Het is niet de omgeving die de persoon afleid, maar het eigen onvermogen om prikkels efficiënt te selecteren.

Hyperfocus

Tegenover de eigenschap van mensen met ad(h)d dat ze snel afgeleid raken en zich slecht kunnen concentreren staat de haakse eigenschap en dat is de hyperfocus. Op het moment dat je iets bijzonder interessant vindt kun je in een hyperfocus raken. Je bent dan zodanig gefocust dat er bijna geen andere prikkels meer binnen komen. Je gaat dan als het ware ‘op’ in de activiteit.

3.3 Leesbaarheid en Typografie

Of je nou met adhd gediagnosticeerd bent of niet, voor veel personen is het lastig te concentreren op het lezen van een tekst. Wanneer ik een tekst met verschillende etappes en onderdelen zie wordt ik enthousiaster dan wanneer het een lange tekst zonder hiërarchie is. Als ik verderop in de tekst een woord dik gedrukt zie voelt het alsof ik daar naartoe werk, alsof je telkens een nieuw level behaalt. Wanneer je die ijkpuntjes niet hebt vind ik het moeilijk in te schatten wanneer het eindpunt in zicht komt. Ik kan me er dan niet toe zetten te beginnen met lezen, want god knows hoelang ik hier dan nog zit?

Ik realiseer me nu pas dat ik in publicaties de tekst altijd zo vormgaf dat het er visueel interessant uit zag, want ik dacht zelf altijd: “ik ga het toch niet lezen”. Hierdoor plaatste ik de inhoud van de tekst op de achtergrond en de vormgeving op de voorgrond. Ik hield totaal geen rekening met de leesbaarheid omdat dat me ook niet interesseerde. Het interesseerde me wel dat als je een spread zag het er als totaalbeeld mooi en interessant uitziet. Ik maakte van de tekst een plaatje.

Ik ben blij met de eindeloze opties voor het vormgeven van tekst. Maar wat is eigenlijk het effect daarvan?

03.3.A – Lettertypes

Er zijn een hoop artikelen en onderzoeken gewijd aan de invloeden van lettertypes op de inhoud van de tekst. Dat oneindige aanbod aan verschillende lettertypes standaard op je computer en (gratis) te downloaden via het internet doet de vraag bij me opkomen wat voor invloed dat heeft op de leesbaarheid.
Natuurlijk speelt typografie een grote rol in het logo van een bedrijf om de persoonlijkheid aan te geven, of op een poster van een feestje om de stijl van het feest te representeren. Maar wat doet of zegt de typografie over langere stukken tekst?

Daniel Oppenheimer een psycholoog van Princeton University deed een experiment met 51 studenten ⁽¹¹⁾. Hij gaf de studenten een identieke tekst geschreven in het welbekende en de andere in het wat minder bekende . De studenten moesten op een schaal van 1-7 aangeven hoe slim ze dachten dat de auteur was. Je kunt wel raden dat de studenten die de tekst in lazen de auteur slimmer inschatten dan de studenten deden die de tekst in lazen.

Een ander onderzoek naar de werking van verschillende lettertypes is van de onderzoekers Song en Schwarz ⁽¹²⁾. Zij lieten mensen een tekst van twee regels lezen waarin een fitness oefening werd beschreven. De ene groep deelnemers kreeg de tekst te lezen in Arial, de andere groep kreeg precies hetzelfde te lezen maar in een ‘handgeschreven’ lettertype. Daarna vroegen ze de deelnemers aan het onderzoek hoe lang ze over de oefening dachten te gaan doen. Opmerkelijk genoeg zat er een groot verschil tussen de tijdsinschatting van beide groepen. De mensen die de tekst lazen in Arial dachten gemiddeld 8 minuten en 12 seconden te doen over de oefening. De andere groep, met het lastig leesbare, handgeschreven lettertype, dacht er veel langer over te doen: gemiddeld 15 minuten en 6 seconden. Hoe kan dit?

De mensen die de uitleg van de fitness-oefening lazen in Arial dachten de oefening bijna twee keer zo snel uit te voeren dan de mensen die het handgeschreven lettertype lazen. Het grote verschil tussen beide is hoe makkelijk leesbaar de tekst is. Arial is een prettig leesbaar lettertype; dit zorgt voor ‘cognitive fluency’. (=verwerkingssnelheid of -gemak). De boodschap geschreven in Arial wordt makkelijk verwerkt, waardoor ons brein de inschatting maakt dat de oefening relatief makkelijk en snel uitgevoerd kan worden. Maar het ‘handgeschreven’ lettertype is lastig te verwerken voor het brein, waardoor de ingeschatte tijd voor het uitvoeren van de oefening veel hoger is. Ons brein denkt onbewust: ‘als het moeilijk te lezen is, is het ook moeilijk uit te voeren’. Ook gaan onze hersenen automatisch analytischer denken wanneer een tekst lastig te verwerken is. De tijdsinschatting valt ook hierdoor hoger uit, omdat men meer bewust is van alle onderdelen van de oefening die gedaan moeten worden.

Ik zou zelf denken dat het helpt een tekst aantrekkelijker te maken door te kiezen voor lettertypes die speelser en persoonlijker overkomen. Maar als ik naar dit onderzoek kijk, kan ik maar beter bij de simpele en vooral overzichtelijke lettertypes blijven om de drempel zo laag mogelijk te houden. Al is hiërarchie wel belangrijk in je tekst om bepaalde delen uit te lichten en meer aandacht te geven.

Hiërarchie kan zitten in de accentuering (bold, italic, underline etc.) ⁽¹³⁾ Maar ook door een quote in een ander lettertype weer te geven trek je op een andere manier de aandacht. Het is dan weliswaar wat moeilijker te lezen maar blijft juist daardoor misschien beter hangen. Dit wordt bevestigd in een onderzoek van Connor Diemand-Yauman, Daniel M. Oppenheimer & Erikka B. Vaughan (Fortune favors the ( ): Effects of disfluency on educational outcomes )⁽¹⁴⁾. Het onderzoek toont aan dat wanneer we een tekst lezen in een lettertype dat nieuw voor ons is, de boodschap weliswaar een fractie langzamer doordringt in onze hersenen, maar de informatie op termijn wel langer blijft hangen.

03.3.B Typografische accentuering

In de typografie wordt accentuering veelal gebruikt om delen van een tekst te benadrukken of uit de hoofdtekst te laten springen.

Het is wel duidelijk dat kleine veranderingen en aanpassingen van een tekst grote gevolgen kunnen hebben op de waarneming. Als er een accentuering wordt gebruikt die de helderheid van de tekst verandert, door bijvoorbeeld vette letters te gebruiken, of door veel witruimte rond woorden te introduceren, dan zal dit snel de aandacht trekken. Wanneer je teveel accentuaties gebruikt wordt de helderheid van een tekst alleen maar onduidelijker en onrustig.

Hiërarchie

Een tekstuele hiërarchie geeft inzicht en duidelijkheid over een tekst en maakt deze beter te verwerken. Deze hiërarchie kan op verschillende manieren worden gerealiseerd door verschillende afmetingen, stijlen en zwaartes van een font toe te passen. Je kan bijvoorbeeld alle titels een zelfde kleur geven. Of opsommingen dikgedrukt maken, of namen cursief, of onderschrift bij bijvoorbeeld een foto in een ander lettertype. Of belangrijke informatie in een kader zetten. Maar nogmaals, wanneer je dit niet structureel toepast zal het juist de leesbaarheid wegnemen.

Italic (cursief)⁽¹⁵⁾

Italic betekent dat de letters een klein beetje naar rechts gekanteld zijn. Met cursieve tekst geef je vaak een citaat of onderschrift. Het is anders dan ‘regular’ maar springt er niet uit zoals ‘bold’ tekst dat wel doet.

Bold (vet)

Bold betekent dat de letters even groot zijn maar dikgedrukt. Door een woord bold (vet) te maken valt het op. Daarom worden vaak titels en kopjes van teksten bold gedrukt.

Underline (onderstrepen)

Onderstrepen is een andere methode om een (stukje) tekst op te laten vallen of te benadrukken. Het wordt echter afgeraden omdat het er onverzorgd uit ziet. Wanneer je iets wilt benadrukken ziet het er verzorgder uit wanneer het vetgedrukt (bold) is of - voor langere stukken tekst - cursief is geplaatst.

kleur ⁽¹⁷⁾

Ook met kleur kun je hiërarchie aanbrengen in je tekst. kleur klinkt leuk, en ziet er vaak aantrekkelijk uit. Maar voor je je tekst in allemaal verschillende regenboogkleuren opmaakt zou ik nog even nagaan wat dat oplevert. Voor leesbaarheid is het vooral belangrijk om een contrast te creëren met de achtergrond en de tekst zelf.